Compuso canciones de tema amoroso, familiar, mitológico, cantos de boda…; unas cantadas por un solista con acompañamiento de un instrumento de cuerda y otras cantadas por un coro. Los eruditos de Alejandría las compilaron en nueve libros de los que solamente el primero constaba de 1320 versos. La mayor parte de la obra se ha perdido. Se conserva un poema entero, el llamado Himno a Afrodita; y, aproximadamente, 168 fragmentos de los que un tercio es prácticamente intraducible.
Gracias a los últimos hallazgos papirológicos, se han recuperado dos poemas (Poema de los hermanos y la Canción de Cipris) y numerosos fragmentos que permiten completar y entender otros poemas ya conocidos, como el Poema de Titono en el que Safo lamentaba su vejez.
Para conocer la obra de Safo se recomienda la traducción realizada por la también poeta Aurora Luque que consigue rejuvenecer el texto y recuperar la frescura de los versos sáficos.
Luque, Aurora (2020). Safo. Poemas y testimonios. Madrid: Editorial Acantilado, (consultado el 14/09/2021). <http://www.elboomeran.com/upload/ficheros/obras/safo_poemas_y_testimonios.pdf>
FR. 1 Himno a Afrodita. Texto griego.
Ποικιλόθρον᾽ ὰθάνατ᾽ ᾽Αφρόδιτα,
παῖ Δίος, δολόπλοκε, λίσσομαί σε
μή μ᾽ ἄσαισι μήτ᾽ ὀνίαισι δάμνα,
πότνια, θῦμον.
ἀλλά τυίδ᾽ ἔλθ᾽, αἴποτα κἀτέρωτα
τᾶς ἔμας αὔδως αἴοισα πήλγι
ἔκλυες πάτρος δὲ δόμον λίποισα
χρύσιον ἦλθες
ἄρμ᾽ ὐποζεύξαια, κάλοι δέ σ᾽ ἆγον
ὤκεες στροῦθοι περὶ γᾶς μελαίνας
πύκνα δινεῦντες πτέῤ ἀπ᾽ ὠράνω αἴθε
ρος διὰ μέσσω.
αῖψα δ᾽ ἐξίκοντο, σὺ δ᾽, ὦ μάκαιρα
μειδιάσαισ᾽ ἀθανάτῳ προσώπῳ,
ἤρἐ ὄττι δηὖτε πέπονθα κὤττι
δηὖτε κάλημι
κὤττι μοι μάλιστα θέλω γένεσθαι
μαινόλᾳ θύμῳ, τίνα δηὖτε πείθω
μαῖς ἄγην ἐς σὰν φιλότατα τίς τ, ὦ
Ψάπφ᾽, ἀδίκηει;
καὶ γάρ αἰ φεύγει, ταχέως διώξει,
αἰ δὲ δῶρα μὴ δέκετ ἀλλά δώσει,
αἰ δὲ μὴ φίλει ταχέως φιλήσει,
κωὐκ ἐθέλοισα.
ἔλθε μοι καὶ νῦν, χαλεπᾶν δὲ λῦσον
ἐκ μερίμναν ὄσσα δέ μοι τέλεσσαι
θῦμος ἰμμέρρει τέλεσον, σὐ δ᾽ αὔτα
σύμμαχος ἔσσο.
Himno a Afrodita
Inmortal Afrodita de polícromo trono,
hija de Zeus que enredas con astucias, te imploro,
no domines con penas y torturas,
soberana, mi pecho;
mas ven aquí, si es que otras veces antes,
cuando llegó a tu oído mi voz desde lo lejos,
te pusiste a escuchar y, dejando la casa
de tu padre, viniste,
uncido el carro de oro. Veloces te traían
los hermosos gorriones hacia la tierra oscura
con un fuerte batir de alas desde el cielo
atravesando el éter.
De inmediato llegaron. Tú, feliz,
con la sonrisa abierta en tu rostro inmortal,
preguntabas qué sufro nuevamente y por qué
nuevamente te invoco
y qué anhelo ante todo alcanzar en mi pecho
enloquecido: ¿A quién seduzco ahora
y llevo a tu pasión? ¿Quién es, oh, Safo,
la que te perjudica?
Porque si hoy te rehúye, pronto habrá de buscar;
si regalos no acepta, a cambio habrá de darlos,
y si no siente amor, pronto tendrá que amar
aunque no quiera ella.
FR. 31 La pasión. Texto griego.
φαίνεταί μοι ἐκεῖνος ἴσος θεοῖς
φαίνεταί μοι ἐκεῖνος ἴσος θεοῖς
εἶναι ὁ ἀνήρ, ὅστις ἐναντίος σοι
καθίζει καὶ πλησίον ἡδὺ φωνούσης
ὑπακούει
καὶ γελώσης ἱμεροέσσης, τόδε ἦ ἐμὴν
καρδίαν ἐν στήθει πτοίᾳ·
ὅτε γὰρ εἴς σε ὁρῶ βραχέως, τότε με
φωνεῖν οὐδὲν ἔτι εἴκει,
ἀλλ' ἀκὴν μὲν γλῶσσα ἔαγε, λέπτον δὲ
πῦρ αὐτίκα ὑπὸ χρωτὶ δεδράμηκεν,
ὄμμασι δ' οὐδὲν ὁρῶ, ἐπιρρομβοῦσι
δ' ἀκοαί,
ἱδρὼς δὲ ψυχρός με ἔχει, τρόμος δὲ
πᾶσαν με ἀγρεῖ, χλωρότερα δὲ ποίας
εἰμί, τεθνάναι μέλλειν
φαίνομαι.
La pasión
Un igual a los dioses me parece
el hombre aquel que frente a ti se sienta
de cerca y cuando dulcemente hablas
te escucha, y cuando ríes
seductora. Esto -no hay duda- hace
mi corazón volcar dentro del pecho.
Miro hacia ti un instante y de mi voz
ni un hilo ya me acude,
la lengua queda inerte y un sutil
fuego bajo la piel fluye ligero
y con mis ojos nada alcanzo a ver
y zumban mis oídos;
me desborda el sudor, toda me invade
un temblor, y más pálida me vuelvo
que la hierba. No falta -me parece-
mucho para estar muerta.
FR. 26 La canción de Cipris. Texto griego.
Πῶς κε δή τις οὐ θαμέως ἄσαιτο,
Κύπρι, δέσποιν’, ὄττινα [δ]ὴ φίλ[ησι,
[κωὐ] θέλοι μάλιϲτα πάθαν χάλ[ασσαι;]
[ποῖ]ον ἔχησθα
[νῶν] σάλοισί μ’ ἀλεμάτως δαΐσδ[ην]
[ἰμέ]ρω<ι> λύ{ι}σαντι γόν’ ωμε[ – × ]
[ . . . ] . α . α . [ . . ]αιμ̣’ οὐ προ[0–3] . ερησ[ ⏑ – × ]
[ – ⏑ ]νεερ . [ . ]αι
[ c.8 ] . . . [ . . ] σέ, θέλω[ ⏑ – × ]
[ – ⏑ – × τοῦ]το πάθη[ν ⏑ – × ]
[ – ⏑ – × – ] . αν, ἔγω δ’ ἐμ’ αὔται
τοῦτο σύνοιδα
[ c.13 ] . [ . ]τοισ[ . . . . ] .
[ c.13 ]εναμ[...]
[ . ] . [ . ] . [...]
[ c.12 ]
La canción de Cipris
¿Cómo podría una no sufrir y volver a sufrir,
oh, Cipris, soberana, una que—sea quien sea
a quien ame—no quiere, en absoluto, dejar ir su pasión?
¿Qué clase de intenciones
tienes, que me desgarras tan gratuitamente
con los temblores y con el deseo
que afloja las rodillas?
[…]
… a ti, deseo…
… sentir esta pasión…
… Pero yo por mí misma
lo alcancé a comprender.
FR. 2 Desde Creta. Texto griego.
[ ... ] . . ανο-
θεν κατιου[σα]
δευρύ μ{μ}᾽ ἐ<κ> Κρήτας ἐπ[ὶ τόνδ]ε ναῦϝον
ἄγνον ὄππ[αι τοι] χάριεν μὲν ἄλσος
μαλί[αν], βῶμοι δ᾿ ἔνι θυμιάμε-
νοι [λι]βανώτωι·
ἐν δ᾿ ὔδωρ ψῦχρον κελάδει δι᾿ ὔσδων
μαλίνων, βρόδοισι δὲ παῖς ὀ χῶρος
ἐσκίαστ᾿, αἰθυσσομένων δὲ φύλλων
κῶμα κατάρρ<ε>ι {ον}·
ἐν δὲ λείμων ἰππόβοτος τέθαλε
{τωτ} ἠρίν{ν}οισ<ιν> ἄνθεσιν, αἰ <δ᾿> ἄηται
μέλλιχα πνέοισιν
[ ...... ]
ἔνθα δὴ σὺ στεμ<ματ᾽> ἔλοισα, Κύπρι,
χρυσίαισιν ἐν κυλίκεσσιν ἄβρως
<ὀ>μ<με>μείχμενον θαλίαισι νέκταρ
οἰνοχόεισον
Desde Creta
Ven aquí, hasta mí, desde Creta a este templo
puro donde hay un bosque placentero
de manzanos y altares perfumados
con incienso humeante.
Aquí murmura un agua fresca entre la enramada
de manzanos, procuran los rosales
sombra a todo el recinto; de las hojas, mecidas,
fluye un sueño letárgico.
Y un prado donde pacen los caballos
verdece aquí con flor de primavera.
Con olores a miel soplan las brisas.
Ven aquí, diosa Cipris, y en doradas
copas escancia delicadamente
néctar entremezclado de alegrías festivas.
FR. 47 La violencia de Eros. Texto griego.
῎Ερος δ' ἐτίναξέ μοι
ϕρένας, ὠς ἄνεμος κὰτ ὄρος δρύσιν ἐμπέτων.
La violencia de Eros
Eros ha sacudido mis entrañas
como un viento abatiéndose en el monte
sobre las encinas.
FR. 16 Lo que una ama. Texto griego.
[Ο]ἰ μὲν ἰππήων στρότον οἰ δὲ πέσδων,
οἰ δὲ νάων φαῖσ᾿ ἐπ[ὶ] γᾶν μέλαι[ν]αν
[ἔ]μμεναι κάλλιστον, ἔγω δὲ κῆν᾿ ὄτ-
τω τις ἔραται·
[πά]γχυ δ᾿ εὔμαρες σύνετον πόησαι
[π]άντι τ[o]ῦτ᾿, ἀ γὰρ πόλυ περσκέθοισα
κάλλος [ἀνθ]ρώπων Ἐλένα [τ]ὸν ἄνδρα
τὸν [πανάρ]ιστον
καλλ[ίποι]σ᾿ ἔβα ᾿ς Τροΐαν πλέοισα
[κ]ω[ὐδ[ὲ πα]ῖδος οὐδὲ φίλων τοκήων
πά[μπαν] ἐμνάσθη, ἀλλὰ παράγαγ᾿ αὔταν
[κ]ω[ὐδ᾽ ἐθέλοι]σαν
[Κύπρις· ἄγν]αμπτον γὰρ [ἔχει] νόημμα
[καὶ τέ]λει κούφως τ[ό κέ ποι] νοήσηι·
[τὦ]με νῦν Ἀνακτορί[ας ὀ]νέμναι-
[σ᾿ οὐ] παρεοίσας,
[τᾶ]ς <κ>ε βολλοίμαν ἔρατόν τε βᾶμα
κἀμάρυχμα λάμπρον ἴδην προσώπω
ἢ τὰ Λύδων ἄρματα κἀν ὄπλοισι
[πεσδομ]άχεντας.
Lo que una ama
Dicen unos que una tropa de jinetes, otros la infantería
y otros que una escuadra de navíos, sobre la tierra
oscura es lo más bello; mas yo digo
que es lo que una ama.
Y es muy fácil hacerlo comprensible
a todos: pues aquella que tanto destacaba
en belleza entre todos los humanos, Helena,
a su muy noble esposo
dejándolo tras sí marchó a Troya embarcada
y en nada de su hija o de sus padres
amados se acordó, sino que la sedujo
–aunque ella no quisiera–
Cipris, la diosa que, indómita en su mente,
cumple muy fácilmente lo que piensa:
ahora me ha llevado a recordar
a Anactoria, que no está junto a mí,
y de ella quisiera contemplar
su andar que inspira amor y el centelleo radiante de su rostro
antes que los carruajes de los lidios y antes que los soldados
en pie de guerra.
Traducción: Luque, Aurora (2020). Safo. Poemas y testimonios. Madrid: Editorial Acantilado, (consultado el 14/09/2021), <http://www.elboomeran.com/upload/ficheros/obras/safo_poemas_y_testimonios.pdf>
Textos griegos: (consultado 17/01/2022), <http://www.hs-augsburg.de/~harsch/graeca/Chronologia/S_ante06/Sappho/sap_intr.html>,
(consultado 17/01/2022) <http://alkman.glossa.dk/sappho.html>